II. GÖZALTI KARARINI KİM VERİR?
III. GÖZALTI SÜRESİ NE KADARDIR?
IV. GÖZALTI SIRASINDA ZORUNLU
VE TEMEL İHTİYAÇLARIMI NASIL KARŞILARIM?
V. SAĞLIK SORUNLARIM OLURSA
/VARSA HAKLARIM NELERDİR?
VI. GÖZALTINDA İKEN HANGİ HAKLARA SAHİBİM?
Gözaltına alma, bir suç işlediği şüphesini gösteren
somut delillerin varlığı ve zorunluluk arz etmesi nedeniyle hâkim önüne
çıkarılıncaya kadar yakalama işlemi yapılan kişinin özgürlüğünün kolluk
tarafından kısıtlanması- alıkonulması şeklinde tanımlanmaktadır. (CMK m.91). Başka
deyişle, bir kişinin bir suç şüphesiyle yakalanması halinde, yakalama
işleminden sonra hakim önüne çıkana kadar geçen sürede
kolluk (polis, jandarma) tarafından tutulmasıdır.
Gözaltına
alma bir tedbirdir, keyfi olarak uygulanamaz.
Gözaltına alma kararı ancak soruşturma için zorunlu
olması ve kişinin bir suç işlediğini düşündürebilecek delillerin bulunması
halinde verilebilir.
Davet üzerine ifade vermeye veya mahkemeye
gelebileceği bilinen kişiler için veya delillerin karartılma tehlikesi
bulunmadığı durumlarda, gözaltına alma kararı verilmemesi gerekir.
Aşağılama, onur kırma, gözdağı verme gibi amaç ve
sonuçlar için yakalama yapılamaz, gözaltı kararı verilemez. Belgenin başına gitmek için
tıklayınız.
Gözaltı
kararını vermeye yetkili merci Cumhuriyet Savcısıdır. Cumhuriyet Savcısı,
gözaltına alma emrini kural olarak yazılı şekilde kolluk birimlerine verir;
fakat gecikmesinde sakınca bulunan hallerde anılan emri, daha sonra yazılı
olarak iletmek koşulu ile sözlü olarak da verebilir. Belgenin başına gitmek için
tıklayınız.
· Gözaltı
süresi, gözaltına alın kişinin, yakalama yerine en yakın hâkim veya mahkemeye
gönderilmesi için zorunlu süre hariç, yakalama anından itibaren kural olarak yirmi dört saati geçemez.
Fakat
toplu olarak işlendiği iddia edilen suçlarda, delillerin toplanmasındaki güçlük
veya gözaltına alınanların sayısının çokluğu nedeniyle; Cumhuriyet savcısı
gözaltı süresinin, her defasında bir
günü geçmemek üzere, üç gün süreyle uzatılmasına yazılı olarak emir verebilir.
Bu halde gözaltı süresinin uzatılması emri gözaltına alınana derhal tebliğ
edilmelidir.
OHAL’in
kaldırılmasından sonra yürürlüğe giren 7145 sayılı Yasanın geçici 19. Maddesi ile Ceza Muhakemesi Kanunu'nda yer alan gözaltı
süreleri, bazı suçlarla ilgili olarak yeniden düzenlenmiş ve ek gözaltı
süreleri getirilmiştir.
· Buna
göre, bu düzenlemenin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren 3 yıl süreyle TCK'nin
"devletin güvenliğine karşı suçlar, anayasal düzene ve bu düzenin
işleyişine karşı suçlar, milli savunmaya karşı suçlar, devlet sırlarına karşı
suçlar ve casusluk suçları" ile Terörle Mücadele Kanunu kapsamına giren
suçlar veya örgüt faaliyeti çerçevesinde işlenen suçlar bakımından; gözaltı
süresi, yakalama yerine en yakın hâkim veya mahkemeye gönderilmesi için zorunlu
süre hariç, yakalama anından itibaren
48 saati, toplu olarak işlendiği iddia
edilen suçlarda ise 4 günü
geçemeyecektir.
· Delillerin
toplanmasındaki güçlük veya dosyanın kapsamlı olması gerekçesiyle gözaltı
süresi en fazla 2 defa uzatılabilecektir. Gözaltı süresinin uzatılmasına
ilişkin karar, cumhuriyet savcısının istemi üzerine yakalanan kişi dinlenilmek
suretiyle ancak hâkim tarafından verilebilecektir.
Bu
durumda gözaltı süresi 4+4+4=12 güne kadar uzatılabilecektir.
· 7145
sayılı yasanın anılan geçici maddesi ile ayrıca “Aynı olayla ilgili olarak
yeniden ifadesinin alınması ihtiyacı ortaya çıkması halinde bu işlem,
cumhuriyet savcısı veya cumhuriyet savcısının yazılı emri üzerine kolluk
güçleri tarafından yapılabilecektir” hükmü getirilmiştir.
Bu
madde kapsamında gözaltı işlemi sonlandırılan kişi örneğin serbest bırakıldıysa
veya tutuklandıysa bile Cumhuriyet Savcısının emri ile yeniden gözaltına
alınacak ve aynı süreler tekrarlanabilecektir. Belgenin başına gitmek için
tıklayınız.
Yakalama, Gözaltına alma ve İfade Alma
Yönetmeliğinin Nezarethane İşlemleri başlığını taşıyan 11. maddesi
kapsamında gözaltına alınan kişilerin yaşam haklarını koruyucu gerekli
önlemleri almak, beslenme, nakil, sağlığın korunması ve gerekli tedavisi ile
ilgili tüm tedbirleri almak, giderleri karşılamak gözaltı işlemini yapan kolluk
birimine ve bağlı olduğu Bakanlığa aittir. Belgenin başına gitmek için tıklayınız.
Yakalama, Gözaltına alma
ve İfade Alma Yönetmeliği 9.maddesi “Gözaltına alınanlardan herhangi bir
nedenle sağlık durumu bozulanlar ile sağlık durumundan şüphe edilenler, derhal
hekim kontrolünden geçirilerek gerekiyorsa tedavileri yaptırılır. Bu durumdaki
kişilerden kronik bir rahatsızlığı olanların, istekleri halinde varsa kendi
hekimi nezaretinde resmi hekim tarafından muayene ve tedavi edilmeleri
sağlanır” demektedir.
Kronik bir sağlık
sorununuz varsa tedavinizi
sürdüren kendi doktorunuzun da muayenede hazır bulunmasını, tedaviniz için
katkı sağlamasını isteyebilirsiniz. Aynı biçimde zorunlu olarak
kullandığınız ilaçlarınız sizin için temin edilmek zorundadır. Belgenin başına gitmek için
tıklayınız.
· Yakınlarınızı
arama-haber verilmesini isteme hakkı,
· Bir
avukatın hukuksal yardımından yararlanma hakkı
· Haklarınız
ve ne ile suçlandığınız hakkında bilgilendirilme
· Bir
doktor tarafından muayene edilme hakkı (Sağlık kontrolü)
· Üzerinize
atılı suçla ilgili bilgi vermeme-susma hakkı
· Gözaltı
işlemine karşı itiraz etme hakkı
Gözaltı işlemi başladığı anda bir yakınınızı
arama hakkına sahipsiniz. Bunu cep telefonu ile yapabileceğiniz gibi
telefonunuz yoksa karakolda polislerin temin edeceği bir telefonla da
yapabilirsiniz. Bu konuda polislerin telefon sağlamaları kanunen öngörülmüştür.
Bu hakkı ifade alma işleminde önce erken kullanmanızda fayda var, yakınınız
avukatınıza ulaşabilir veya avukat bulabilir. Yakın sadece aile üyeleri olarak
algılanmamalı arkadaş, tanıdıklar veya bu durumda size faydası olacağını
düşündüğünüz meslek odanızın ilgilisi, sendika temsilciniz vb. de olabilir.
Gözaltında yakınlarınız ile görüşemezsiniz.
Gözaltına
alınan kişinin, bir avukatın desteğinden faydalanma hakkı AİHS, Taraf olunan
Uluslararası Sözleşmeler, Anayasa ve Ceza Hukuku’nun temel ilkelerinde
olan adil yargılanma hakkı kapsamında olup, hiçbir şekilde engellenemez ve
kısıtlanamaz.
Soruşturma
ve kovuşturma evrelerinin her aşamasında avukatınızla görüşme, ifade alma veya
sorgu süresince yanınızda olmasını ve hukuki yardımda bulunmasını talep etme
hakkınız vardır.
Terörle
Mücadele Kanunu çerçevesinde yürütülen soruşturmalarda gözaltına alma işlemini
yapan kolluk kuvvetleri tarafından veya Cumhuriyet Savcısının “ifade alması
sırasında” avukat sayısı 1 (bir) ile sınırlandırılmıştır. Eğer Savcı ifadeden
sonra gözaltında olan kişiyi tutuklanma talebi ile görevli mahkemeye sevk
ederse “hâkim tarafından yapılacak sorgusunda” ise en fazla 3 (üç) avukat hazır
bulunabilir.
Avukat ile görüşme denetime-gözetime
tabi değildir. Avukatla, her zaman ve kimsenin duyamayacağı bir biçimde görüşme
hakkına sahipsiniz. Avukatınızın size verdiği belgeler ve
yaptığınız yazışmalar, kural olarak denetlenemez; bu belgelere, yazışmalara el
konulamaz.
·
Gözaltına alındığınızda,
·
Gözaltı süreniz uzatıldığında,
·
Emniyet birimleri arasında yer
değiştirildiğinde,
·
Gözaltında bulunduğunuz şube veya şehir
değişiyorsa,
·
Gözaltı sonrası mahkemeye sevkiniz
öncesinde,
·
Serbest bırakılmadan önce, böyle bir
talebiniz olmasa bile doktor muayenesinden geçirilmeniz yasal olarak
zorunludur.
Ayrıca;
·
Yakalanırken veya gözaltındayken
işkence- kötü muamele gördüyseniz,
·
Gözaltındayken, sağlık durumunuzda
bozulma olduysa doktor kontrolünden geçme talebinde bulunabilirsiniz.
Sağlık Kontrolü Sırasında;
·
Sağlık kontrolüne giderken eşlik eden
kolluk görevlisi ile gözaltı işlemi yapan kolluk görevlisinin mutlaka farklı
görevli olması kanun gereğidir. Aynı
polis memuru hem gözaltı işlemlerini yapıp hem de doktor kontrolüne götüremez.
(Personel yetersizliğinin belgelendirilmesi istisnadır.)
·
Sağlık
kontrolüne götürülme esnasında kelepçe takılmaması gerekir.
·
Hastaneye
gelindiği zaman kişinin doktorla yalnız görüşmesi ve muayene olması esastır.
İçeriye kolluk giriyorsa çıkarılmasını talep edin, bu mümkün olmuyorsa
avukatınızın da gelmesini isteyin ve tutanağa hazır bulunanları yazdırın.
Böylelikle talebinize rağmen kolluğun dışarı çıkmadığı kayıt altına alınmış
olacaktır.
·
Yakalama, gözaltı süreçlerinde başlangıçta
ve yukarıda sayılan farklı süreçlerde 4-5 kez sağlık kontrolünden
geçilebilmektedir. Giriş raporu, çıkış raporu, nakil için vb. gerekçeler kolluk
tarafından mutlaka doktora yazılı olarak bildirilir, bu bilgi rapora yazılır.
Adli Tıp veya resmi sağlık kuruluşlarınca yapılan muayene
sonucu doktor üç suret rapor hazırlar, giriş raporunun bir örneği gözaltına
alınan kişiye verilmek üzere düzenlenir.
Raporlarınızın bir örneğini
mutlaka talep edin. Bu raporlar size ve vekilinize verilmek zorundadır.
·
Kadınların muayenesi sırasında, talep edilmesi halinde muayene bir
kadın doktor tarafından yapılmalıdır. Mümkün olamaması- kadın doktor
bulunamaması halinde ise doktor ile birlikte sağlık mensubu bir kadın
personelin bulundurulması talep edilebilir.
·
Muayene
sırasında yazılı onayınız olmadan veya hâkim kararı olmadan vücudunuzdan kan
veya doku örneği alınamaz. Bu konuda onayınız yok ise bu
durumu muayene tutanakları dahil ifade zaptına kadar her belgeye yazılmasını
sağlayın.
·
Fotoğraf çekmek ve parmak izi almak
için ise onayınıza veya hâkim kararına gerek yoktur, zorla yapılabilir.
·
Kolluk,
size karşı insan onuruyla bağdaşmayan, bedensel veya ruhsal yönden acı
çekmenize ya da
algılamanıza neden olan, irade yeteneğinizin etkilenmesine, aşağılanmanıza yol
açan söz ve davranışlarda bulunuyorsa bunun adı işkencedir. Eğer gözaltı
sırasında herhangi bir darp veya şiddete maruz kalınmış ise bu durum doktora
belgeletilmelidir; ileride açılabilecek herhangi bir haksız gözaltı veya
tazminat davasında bu belge işe yarayacaktır. Muayenenizi yapan doktor da
işkence, eziyet suçu işlendiğine dair bir bulguya rastlarsa derhal durumu
Cumhuriyet Savcısına bildirmekle yükümlüdür.
·
Sağlık kontrolünüzü yapan doktor
yukarıda sayılan zorunlulukları yerine getirmekten kaçınırsa örneğin; şikayet ve maruz kaldığınız muameleye yönelik darp vb.
izleri tespit ve kayıt altına almaktan kaçınırsa, doktorun ismi alınıp Türk
Tabipleri Birliği’ne şikayet edilebilir.
·
Talebiniz halinde gecikmeye sebep
vermemek kaydıyla avukatınızın da muayene sırasında hazır bulunmasını
isteyebilirsiniz.
Gözaltına
alındığınız anda, haklarınız ve suçlamaya ilişkin olarak yapılan bildirim
yazılı olmak zorundadır. Yazılı yapılması mümkün değilse sözlü olarak derhal
bildirim yapılmalıdır. Bu bildirim anlayacağınız bir dilde ve şekilde
yapılmalıdır.
Hakkınızdaki
suçlamalarla ilgili bilgi vermeme(susma) hakkına sahipsiniz. Hiç kimse
kendisini veya kanunda gösterilen yakınlarını suçlayan bir beyanda bulunmaya
veya bu yolda delil göstermeye zorlanamaz.
Susma hakkı temel bir haktır ve
hiçbir durumda size isnat edilen suçu kabul ettiğiniz anlamına gelmez.
Ancak susma hakkı kimlik
bilgilerini kapsamaz. Kimlik bilgisini vermemek kabahat,
kimlik bilgisi ile ilgili yalan beyanda bulunmak ise suçtur.
Susma
hakkı tüm sorular için kullanılabilir. Kısmi olarak da kullanılabilir.
İstediğiniz soruya cevap verip istediğiniz soruya cevap vermeyebilirsiniz.
Yakalama
işlemine, gözaltı kararına, gözaltı süresinin uzatılması kararına karşı itiraz
yolu açıktır.
Gözaltına
alma ve gözaltı süresinin uzatılmasına ilişkin Cumhuriyet savcısının yazılı
emrine karşı, gözaltına alınan kişinin kendisi, avukatı, eşi ya da birinci veya
ikinci derecede kan hısımı (annesi, babası, çocuğu, kardeşi), hemen serbest
bırakılmayı sağlamak için sulh ceza hakimine başvurabilir.
Gözaltı
kararına itiraz edilmesi halinde Sulh Ceza hâkimi incelemeyi evrak üzerinde
yaparak derhal ve nihayet yirmi dört saat dolmadan başvuruyu
sonuçlandırmalıdır.
Şayet gözaltına alma veya gözaltı süresini
uzatmanın yerinde olduğu kanısına varılırsa başvuru reddedilir ya da itiraz
kabul edilerek gözaltına alınanın derhal soruşturma evrakı ile Cumhuriyet
Savcılığında hazır bulundurulmasına karar verilerek gözaltı işlemi
sonlandırılır. Belgenin
başına gitmek için tıklayınız.
Gözaltı
sürecinde ifade kolluk tarafından da alınabilir.
İfade
alınırken kimliğe ilişkin sorular doğru olarak yanıtlanmak zorundadır.
İfade alınması sırasında yasal haklarınız
yeniden hatırlatılır:
· Yüklenen
suç anlatılır,
· Müdafi
seçme hakkınızın bulunduğu bildirilir. İfadenizi mutlaka avukatınız eşliğinde
verin, eğer avukatınız yoksa ve tutacak paranız da yok ise barodan avukat
istediğinizi bildirmeniz veya telefon hakkınız ile ailenizi arayarak avukat
bulmalarını söylemeniz önemlidir.
· Susma
hakkınızın olduğu,
· Lehinize olacak, şüpheli durumundan kurtaracak
somut delillerin toplanmasını isteyebileceğiniz ve lehinize olan hususları
ileri sürebileceğiniz hatırlatılır.
· İfade
süresince teknik imkanlar dahilinde kayıt da yapılabilir.
· İfade vermeye zorlanamazsınız,
beyanınız özgür iradenize dayanmalıdır. Bunu engelleyecek
her türlü kötü davranma, yorma, aldatma, cebir ve şiddet, tehdit, işkence,
kanuna aykırı bir yarar vaadi vb. bedensel ve ruhsal müdahaleler yapılması
kesinlikle yasaktır; bu yöntemlerle alınmış ifadeler delil olarak
değerlendirilemez. Belgenin başına gitmek için tıklayınız.
İfade bir tutanağa bağlanır. Bu tutanakta;
· İfade
işleminin yapıldığı yer/tarih ve saati,
· İfade
sırasında hazır bulunanların isim, sıfat ve imzası, ifade verenin kimlik
bilgileri,
· Yukarıda
sayılan ifade alma prosedüründe bulunan işlemlerin yerine getirilip
getirilmediği, yerine getirilmemiş ise nedenleri yazılır.
· Tutanak
içeriği ifade veren ve avukatına okutulur ve imzalatılır. İmzadan çekinmeniz
halinde bunun nedenleri de tutanakta bulunmalıdır.
· Susma
hakkınızı kullanmıyorsanız sözlü olarak ifade ettiğiniz tüm beyanların tutanağa
yazıldığından emin olun, sadece size yönelik suçlamaya dair değil lehinize olan
tüm delillerin de toplanmasını isteyin, zapta geçirtin.
· İfade
tutanağını okuyun ve öyle imzalayın veya doğru yazılmadığını düşünüyorsanız
imzalamayın ve mutlaka bir suretini alın. Belgenin başına gitmek için
tıklayınız.
Soruşturma
evresi gizlidir, bu nedenle gözaltına alınan kişinin “suçlu” olarak kamuoyuna
duyurulmasına, basın önüne çıkarılmasına, görüntülerinin alınmasına, teşhir
edilmesine sebebiyet verilemez, soruşturma evrakı hiçbir şekilde yayınlanamaz. Belgenin başına
gitmek için tıklayınız.
Gözaltındaki
bütün işlemleriniz tamamlandıktan sonra;
1- Gözaltına
alınmanızı gerektirecek bir nedenin tespit edilememesi veya nedenin ortadan
kalkması nedeniyle Cumhuriyet Savcısının emri ile kolluk kuvvetince derhal
serbest bırakılabilirsiniz,
2- İşlemler
tamamlandıktan sonra kolluk kuvvetlerince Cumhuriyet Savcılığına sevk
edilirsiniz ve Savcı tarafından yeniden ifadeniz alınabilir,
3- Savcı ifadenizi aldıktan sonra sizi serbest bırakabilir
veya
4- Tutuklanmanız veya Adli Kontrol şartıyla
serbest bırakılmanız istemiyle Sulh Ceza Hakimliğine sevk edilebilirsiniz.
· Aynı
olayla ilgili olarak yeniden ifadesinin alınması ihtiyacı ortaya çıktığında bu
işlem, Cumhuriyet savcısı veya Cumhuriyet savcısının yazılı emri üzerine kolluk
tarafından yapılabilir.
Gözaltı
süreci, yakalanma anınızda başlayıp, hâkim karşısına çıkartılıp kimliğinizin
tespit edildiği anda biter ve yeni bir hukuki süreç başlar.
Gözaltına alma süresi boyunca uğradığınız
bütün hak ihlallerini, itiraz ve şikayetlerinizi hâkime anlatmalı ve tutanağa
geçirtmelisiniz. Üzerinizde fiziksel bir yaralanma izi varsa bunu da hâkime
göstermekten çekinmemelisiniz. Belgenin başına gitmek için tıklayınız.